Bescherming werknemers bij doorstart
Een werknemer wordt in Nederland in het algemeen goed beschermd. Hij kan niet zomaar worden ontslagen. De hoofdregel is dat een werknemer bij een verkoop van een onderneming wordt beschermd. De werknemer houdt dan al zijn of haar opgebouwde rechten jegens de nieuwe eigenaar. In een faillissementssituatie geldt deze bescherming echter niet. Maar is er dan helemaal geen bescherming van de werknemer bij een doorstart?
Faillissement
Indien de activa van een onderneming na de faillietverklaring wordt overdragen door de curator, koopt de nieuwe eigenaar de onderneming in beginsel zonder personeel. Het personeel kan dan door de curator met toestemming van de rechtbank worden ontslagen. Dit betekent overigens niet dat de nieuwe eigenaar als hij “oud” personeel toch aanneemt, helemaal niets meer met de oude arbeidsovereenkomsten te maken heeft.
De vraag die in de rechtspraak opkwam is; wat geldt er nu als een overgang van de onderneming vóór het faillissement al geheel voorbereid is en direct na het faillissement wordt gerealiseerd? Wordt de werknemer in dat geval dan toch beschermd?
Pre-pack
Een situatie waarin de overgang van de onderneming al geheel wordt voorbereid voordat het faillissement wordt aangevraagd, wordt een pre-pack genoemd. De pre-pack wordt met en direct na het faillissement uitgevoerd. Er wordt dan een doorstart gerealiseerd die vooraf al bijna helemaal is voorbereid. Dit heeft tot doel de schade van een faillissement te beperken en de schuldeisers niet verder te benadelen. De waarde van de onderneming en de werkgelegenheid wordt hierdoor zoveel mogelijk behouden. In beginsel is dit dus een positieve ontwikkeling. Maar in de praktijk kan dit voor een werknemer leiden tot een verwarrende situatie.
Zou een werknemer in dat geval immers dezelfde bescherming moeten genieten als bij een overgang van onderneming en daarmee dus zijn opgebouwde (oude) rechten behouden?
Of moet een werknemer, net als bij een faillissement (zonder pre-pack), gewoon kunnen worden ontslagen?
Smallsteps-uitspraak
Aanleiding voor deze vraagstelling is een recente uitspraak van het Europese Hof: de Smallsteps-uitspraak.
Een kinderdagverblijf, op dat moment de grootste van Nederland, ging failliet. Het kinderdagverblijf had ongeveer 3600 werknemers in dienst. Toen duidelijk was dat het kinderdagverblijf niet meer aan haar financiële verplichtingen kon voldoen, werd er voor de faillietverklaring een plan opgesteld om direct na faillissement met een nieuwe vennootschap (Smallsteps) door te gaan. Het plan was om door te gaan met minder vestigingen en minder werknemers.
Op de dag dat het kinderdagverblijf failliet is verklaard werd er een koopovereenkomst getekend. Helemaal in lijn met het daarvoor al opgestelde plan. Dit leidde er toe dat 2600 werknemers een nieuwe arbeidsovereenkomst kregen aangeboden. Door de curator werden 1000 werknemers ontslagen.
Namens een aantal ontslagen werknemers heeft de FNV zich vervolgens op het standpunt gesteld dat er eigenlijk in een pre-pack situatie als de onderhavige sprake was van overgang van onderneming. Hierdoor zouden de werknemers volgens de FNV bescherming moeten genieten.
Het Europese Hof is het met de FNV eens dat het ontslag van de 1000 werknemers in dit geval niet redelijk was. Het Hof oordeelde dat het economische en sociale doel kunnen verklaren noch rechtvaardigen dat de werknemers worden beroofd van de rechten die zij hebben op grond van een Europese Richtlijn (2001/23/EG). Zij moesten dus wel beschermd worden. De pre-pack heeft (volgens het Hof) ten doel de onderneming voort te zetten, dit is anders in een “normale” faillissementssituatie. De werknemers kunnen in dit geval toch een beroep op bescherming doen.
Gevolgen Smallsteps-uitspraak
Het gevolg van deze uitspraak is dat de nieuwe afgeslankte onderneming toch met al het oude personeel verder moest. Dit is een flinke domper voor de faillissementspraktijk omdat de pre-pack constructie daardoor eigenlijk na deze uitspraak veel minder aantrekkelijk is. Het is de vraag of de werknemers wel blij moeten zijn met deze uitspraak.
Het lijkt erop dat de arbeidsrechtelijke bescherming aantrekkelijk is voor de werknemers. Oorspronkelijk was een pre-pack juist bedoeld voor het behoud van de werkgelegenheid, in ieder geval een groot gedeelte hiervan. Als er geen pre-pack komt en geen doorstart wordt gerealiseerd dan eindigen de arbeidsovereenkomsten van alle werknemers van het kinderdagverblijf door het faillissement. Er staan dan dus 3.600 mensen op straat in plaats van 1.000. Juist door het vooraf opgestelde plan kon een groot gedeelte van de werknemers wel een nieuw dienstverband krijgen.
De door het Hof bedoelde bescherming van een werknemer kan een effectieve remedie zijn tegen misbruik van faillissementsrecht. Ik vrees echter dat het uiteindelijke gevolg toch negatief is, meer werknemers zullen door een faillissement hun baan verliezen doordat de ondernemer nu geremd wordt in het realiseren van een doorstart. Het Hof lijkt hierdoor een mooie oplossing als de pre-pack, waarbij de continuïteit van de onderneming gewaarborgd blijft, de kop ingedrukt te hebben.
Indien u meer informatie wenst over dit onderwerp neen dan gerust contact met ons op!
